آبیاری بارانی روشی کارآمد برای آبیاری درختان و گیاهانی است که به‌طور ردیفی کاشته شده اند. این نوع آبیاری نسبت به روش سنتی کارایی بالاتری دارد و از طرفی باعث کاهش هدررفت آب می شود.
در واقع این روش به جای کانال های آبی که در آبیاری سنتی کاربرد داشتند ، از لوله‌ها، آبپاش‌ها و سیستم پمپاژی استفاده می کند که آب را به‌صورت قطره‌های باران بر روی گیاه و خاک می‌ریزد. این امکان وجود دارد که به‌همراه آب در روش آبیاری بارانی، انتقال کود و مواد شیمیایی به گیاهان تسهیل شود.
هر چند که این نوع آبیاری برای همه خاک ها و زمین ها مناسب است ؛ اما خاک های شنی با نفوذ بیشتر آب ، برای اجرای آن مناسب تر هستند و در مقابل ، این نوع آبیاری برای خاک رس سنگین کمتر کارایی دارد. باید توجه داشت اندازه قطرات آب در آبیاری بارانی در حدی باشد که به برگ گیاهان حساسی مثل کاهو و… آسیب نزند.
از جمله تفاوت آبیاری بارانی و قطره ای می توان به نرخ تبخیر آب اشاره کرد، به طوری‌که در آبیاری به شیوه بارانی ، قطرات بر سطح گیاه و خاک ، و در معرض نور و گرمای خورشید قرار می گیرند و بیشتر تبخیر می شوند.
در این مقاله از آبین پلاست با ما همراه باشید تا سیستم آبیاری بارانی را به دقت مورد بررسی قرار دهیم.
آبیاری بارانی چیست؟
آبیاری گیاهان و درختان و مزارع کشاورزی روش‌های مختلفی دارد که یکی از پرطرفدار ترین آن ها آبیاری بارانی است. آبیاری بارانی سیستمی است که با استفاده از سازوکار پمپاژ ، راه های اصلی و فرعی انتقال آب و آبپاش ها آب را به عمق خاک گیاهان می رساند.
این نوع آبیاری در همه زمین‌ها و برای گیاهان مختلف قابل اجراست اما بهتر است زمین موردنظر برای آبیاری شیب تندی نداشته باشد. همچنین باید توجه کرد آبیاری با سیستم بارانی و قطرات پرفشار آن اندازه مناسبی داشته باشند و به گیاهان حساس آسیب نرسانند.
آبیاری با سیستم بارانی اگرچه نسبت‌به سیستم آبیاری سنتی بازدهی بیشتری دارد ؛ اما چندان به‌صرفه نیست. راه‌اندازی این سیستم علاوه بر دانش لازم در مورد اجزا و سازوکار سیستم، نیازمند سرمایه زیادی است.
همچنین این سیستم در مقایسه با سیستم آبیاری قطره ای آب زیادی را تبخیر می‌کند و به هدر می‌دهد. چراکه در آبیاری به شیوه بارانی آب همچون قطرات باران بر سطح شاخ و برگ گیاهان و روی خاک می‌ماند و تبخیر می‌شود.
همچنین برخی سمومی را که کشاورزان بر شاخه درختان می افزایند تا آفات را دفع کنند ، با سیستم آبیاری بارانی شسته می‌شوند و کارایی خود را از دست می دهند.
برای افزایش راندمان آبیاری به شیوه بارانی ، توجه به اندازه قطرات و زمان لازم برای نفوذ آب در خاک ضروری است ؛ چراکه اگر شدت و سرعت ریزش قطرات بیشتر از نفوذ آن ها در خاک باشد ، روان آب ایجاد می شود.
معرفی انواع روش های آبیاری بارانی
سیستم آبیاری بارانی خود دارای انواع خاصی است که نیازمند تجهیزات و امکانات گوناگونی هستند. ساز و کارهای آبیاری به روش بارانی را براساس ثابت یا متحرک بودن و همینطور براساس اتوماتیک یا کلاسیک بودن به چند دسته تقسیم می کنند.
- سیستم آبیاری کلاسیک متحرک
- سیستم کلاسیک نیمه متحرک
- سیستم ثابت آبپاش متحرک
- کلاسیک ثابت
- سیستم‌های آبیاری بارانی مدرن و غیر کلاسیک از جمله ویل موو، عقربه‌‌ای، تفنگی یا ارابه‌ای و خطی
اجزای سیستم آبیاری بارانی چیست؟
اجزای اصلی یک سیستم کارآمد آبیاری بارانی عبارتند از:
واحد پمپاژ
یکی از اصلی ترین نقش ها در آبیاری گیاهان به شیوه بارانی تامین فشار مناسب و لازم برای جریان پیدا کردن آب در خطوط اصلی و فرعی است. تعبیه یک پمپ یا ایستگاه پمپاژ کارآمد ، نیازمند بررسی عوامل زیادی است ؛ از جمله اینکه مساحت زمین چقدر است، لوله های اصلی و فرعی چه طولی دارند و خروجی آبپاش ها چطور است.
خطوط اصلی و فرعی لوله
لوله هایی با طول های مختلف و تحت دو عنوان اصلی و فرعی موردنیاز هستند تا آب از ایستگاه پمپ و منبعی که در ابتدا از آن نشات گرفته به گیاه برسد. لوله‌های اصلی معمولا لوله‌های مقاوم و ارزانی هستند که از پلیمری سبک و به‌صرفه به اسم پلی‌اتیلن تهیه شده‌اند.
این لوله ها معمولا در زیر زمین قرار می گیرند تا کمتر در معرض آسیب باشند و همچنین کمتر فضای سطح زمین را اشغال کنند. با این کار رفت و آمد ماشین آلات کشاورزی و نیروهای کار نیز راحت تر خواهد شد.
لوله های فرعی اما به‌صورت انشعاب هایی از این لوله ها مشاهده می شوند. لاترال، بال آبیاری و لوله فرعی از جمله نام هایی است که برای انشعابات رساننده آب در سیستم آبیاری بارانی مورد استفاده قرار می دهند. توجه داشته باشید که تعیین قطر و طول مناسب برای لوله‌ها خود نیز دارای حساسیت و اهمیت ویژه‌ای می‌باشد.
اتصالات و شیرآلات صنعتی
برای اتصال پمپ به لوله‌های اصلی، و لوله‌های اصلی به فرعی و انشعاب گیری نیازمند اتصالات هستیم. همچنین در آخرین مرحله، این اتصالات هستند که از طریق آبپاش آب را به شکل باران در می‌آورند.
آبپاش ها
آبپاش‌ها لازمه انتشار آب در اطراف لوله فرعی و انتقال آن به گیاهان هستند. آبپاش ها انواع مختلفی دارد و برخی قابل تنظیم اند. این لوازم می توانند به‌طور مستقیم بر روی لوله های فرعی نصب شوند و یا اینکه بر روی پایه مخصوص خود که روی لوله فرعی قرار گرفته و رایزر نام دارد قرار گیرند.
لوازم و تجهیزات آبیاری بارانی چیست؟
از جمله تجهیزاتی که برای اجرای سیستم آبیاری بارانی موردنیاز است، می توان به لوله ها و خطوط انتقال آب ، واحد پمپاژ ، اتصالات و شیرآلات صنعتی و همچنین آبپاش ها اشاره کرد.
درواقع واحد یا ایستگاه پمپاژ نیروی لازم برای انتقال آب را فراهم می کند و آب را با فشار مناسب به درون لوله ها و خطوط انتقال آب به حرکت در می آورد. در انتها آب به صورت قطراتی مشابه قطرات باران از آبپاش ها خارج می شود و بر روی گیاه و خاک می ریزد.
البته نحوه اجرای انواع مختلف سیستم‌های آبیاری بارانی ثابت ، متحرک ، کلاسیک و… تفاوت‌هایی نیز دارد و برای شناخت دقیق اجزا و تجهیزات آن و نحوه قرارگیری آن ها در کنارهم باید به متخصصان این حوزه مراجعه نمود.
نحوه ی اجرای سیستم آبیاری بارانی چگونه است؟
اجرای سیستم آبیاری بارانی در زمین کشاورزی ، باغ ، فضای سبز ، خانه و ویلا و… در ابتدا نیازمند هزینه نسبتا بالایی است. این روش محدودیت زیادی ندارد و برای انواع زمین‌ها، باغ‌ها و مزارع کشاورزی کارآمد خواهد بود.
اما زمین هایی که از شیب تندی برخوردار هستند ، باعث اختلال در فشار لوله‌های مرتبط با آبیاری به شیوه بارانی می شوند و راندمان کار را کاهش می‌دهند.این شیوه آبیاری بیشتر برای درختان و گیاهانی مناسب است که به‌صورت ردیفی کاشته شده‌اند.
باید توجه داشت که گیاهان کاشته شده نسبت به فشار فیزیکی وارده توسط قطرات آب حساس نباشد؛ به‌عنوان مثال برای برگ‌های نازک و ضعیف کاهو، فشار آب آسیب‌رسان است.
اگر قصد اجرای سیستم آبیاری بارانی را دارید، باید بدانید که هرچه خاک بافت نفوذ پذیرتری داشته و شن آن به نسبت بافت سنگین و متراکم رس بیشتر باشد ، پتانسیل بیشتری برای آبیاری به روش بارانی دارد.
د رهر حال سیستم آبیاری به صورت قطرات باران ، نیاز به بررسی های فراوان دارد. برای اجرای این طرح آبیاری باید نوع خاک ، شکل و ابعاد زمین ، باغ و مرزعه ، نوع محصولات و شرایط آب و هوایی را مورد بررسی قرار داد. وقتی این موارد به خوبی بررسی می شوند، می‌توان انتظار داشت که یک سیستم کارآمد، باتوجه به بودجه و نیروی کار فعالیت هدفمند و پربازده خود را آغاز کند.
در طول این نوشته به طور جامع و کاربردی سیستم آبیاری بارانی و نحوه اجرای آن را مورد بررسی قرار دادیم. در انتها باید بدانید که این سیستم اگرچه نسبت به آبیاری‌های سنتی کارآمدتر است، اما در مقایسه با سیستم آبیاری قطره ای به‌هیچ عنوان به‌صرفه نیست.
سیستم آبیاری قطره‌ای در مورد صرفه‌جویی در مصرف آب چندین برابر موفقتر از سیستم بارانی عمل می‌کند و همچنین به‌طور متمرکز و به دور از رشد علف‌های هرز، به گیاه آب و مواد مغذی می‌رسانند.
