آبیاری قطره‌ای از جمله سیستم‌های آبیاری نوین است که می تواند نقش موثری در افزایش راندمان مصرف آب داشته باشد، امروزه با توجه به محدودیت های منابع آبی کشور، برای ثبات و پایداری بخش کشاورزی و افزایش بهره وری، می بایست به سمت کشاورزی مدرن حرکت کرد، روش های سنتی آبیاری میزان هدر رفت بالای آب را به همراه دارد، در حالی که می توان با استفاده از روش های پیشرفته در کشاورزی و از جمله آبیاری نوین، بر این محدودیت ها غلبه کرد.
در این مقاله قصد داریم به بررسی آبیاری قطره ای بپردازیم، از این رو در ادامه به کاربرد این روش، تجهیزات مورد استفاده در آن، انواع مختلف این روش آبیاری، مزایا و معایب آن، روش اجرای آبیاری قطره ای و هزینه های راه اندازی سیستم آبیاری قطره ای خواهیم پرداخت، علاوه بر آن به نکات مهمی که می بایست در این سیستم آبیاری به آن دقت داشته باشیم نیز اشاره خواهیم کرد.
در تعریف آبیاری قطره‌ای (Drip Irrigation) باید توجه داشت که این سیستم آب رسانی به گیاهان نوعی آبیاری میکرو یا موضعی محسوب می گردد که از طریق لوله های باریک و قطره چکان ها آب را دقیقا به ریشه گیاهان می رسانند و از این رو هدر رفت و اتلاف آب در سیستم آبیاری قطره‌ای بسیار ناچیز بوده و از پر بازده ترین روش ها می باشد.
لازم به ذکر است راندمان مصرف آب در این سیستم حدود 95 درصد است، در حالی که در روش آبیاری بارانی این عدد حدود 70 درصد برآورد شده است و روش سنتی که بیشترین اتلاف آب را به همراه دارد به طور متوسط 35 درصد بهره وری آب را دارد.
با نصب آبیاری قطره‌ای تبخیر آب کاهش می یابد و تنها بخش هایی از خاک که ریشه گیاهان در آن قرار دارد آب رسانی می شوند. امروزه از این روش در کشور ما نیز استقبال شده است و بسیاری از باغات و زمین های کشاورزی با استفاده از آن توانسته اند بازدهی خود را افزایش دهند.
آبیاری قطره‌ای در کشت محصولات باغی و زراعی کارآیی دارد، از جمله کاربردهای مهم این روش در مناطق کم بارش است که با استفاده از آن می توان به مدیریت بهتر منابع آبی پرداخت.
علاوه بر کاربرد این روش برای باغات میوه و درختان، در مزارع نیز می توان از آن بهره مند شد، در این رابطه محصولات زراعی که به صورت ردیفی کشت می گردند و ارزش بالایی دارند می توانند گزینه مناسبی باشند.
از خدمات آبیاری قطره‌ای علاوه بر محیط های باز و زمین های زراعی و باغی، در محیط بسته مانند گلخانه ها نیز می توان استفاده نمود، این سیستم با قابلیت توزیع یکنواخت آب، کود و مواد غذایی می تواند بهره وری تولیدات گلخانه ای را افزایش دهد.
از این سیستم در فضاهای سبز نیز استفاده می گردد که سبب سهولت آبرسانی و همچنین کاهش اتلاف آب می گردد. کاربرد آبیاری قطره‌ای در خاک های مختلف محدودیت ندارد و با توجه به بافت خاک و نوع گیاه می بایست میزان خروجی آب تنظیم گردد، به طوری که در خاک های شنی با توجه به زهکشی بالاتر، میزان خروجی را افزایش می دهند تا نیاز آبی گیاه تامین گردد.
سیستم آبیاری قطره‌ای از سیستم های آبی تحت فشار و نوین است که شامل تجهیزات مختلف می باشد، از جمله این تجهیزات می توان به پمپ، فیلتراسیون، تانک کود، شیرهای کنترل کننده فشار، لوله های اصلی، نیمه اصلی و لوله های فرعی، سیستم بک واش و قطره چکان ها اشاره کرد.
همان طور که اشاره شد آبیاری قطره‌ای از سیستم های آبیاری تحت فشار است که فشار لازم برای جریان آب در آن توسط انواع پمپ ها تامین می گردد، از دیگر تجهیزات این سیستم آبیاری، فیلترهای مختلف شنی، توری و سیلیکونی است که با حذف ناخالصی های آب از گرفتگی لوله ها و تجهیزات جلوگیری می کند، شیرهای کنترل کننده و فشار سنج ها نیز برای تنظیم فشار و جریان آب ضروری می باشند.تانک کود و پمپ کود از دیگر موارد استفاده شده در این نوع آبیاری هستند، به طوری که با تنظیم میزان کود محلول می توان به طور یکنواخت مواد مغذی را به گیاهان مختلف رساند.
لوله های اصلی، نیمه اصلی و فرعی در انتقال آب نقش دارند، قطره چکان ها نیز در انتهای این مسیر نقش کاهش فشار آب و آبرسانی به گیاه را ایفا می کنند.
آب در مسیر انتقال از لوله های اصلی و نیمه اصلی عبور می کند، جنس این لوله ها می تواند از آزبست، پلی اتیلن و یا پی وی می باشد، علاوه بر این در ادامه مسیر لوله های فرعی نقش انتقال آب به گیاهان را دارد که معمولا از جنس پلی اتیلن منعطف هستند، لوله های قطره چکان دار با ضخامت و قطر متفاوت و دبی های گوناگون موجود است، مقاومت این لوله ها بالا است و تا چندین سال کارآیی دارد.
نوع دیگر تجهیزات پر کاربرد آبیاری قطره‌ای در محصولات یک ساله که به صورت ردیفی کشت می گردد نوار تیپ می باشد که ضخامت کمتری نسبت به لوله های قطره چکان دار دارند و در نتیجه استحکام کمتری نیز دارند، اما به دلیل مقرون به صرفه بودن بسیاری از کشاورزان از آن استقبال می کنند و برای بسیاری از محصولات زراعی مانند گوجه فرنگی، توت فرنگی، آفتابگردان، پیاز، سیب زمینی و غیره مناسب است.
قابلیت نصب آسان، وزن سبک، امکان نصب به روش مکانیزه، مدیریت مصرف آب، مقاومت در برابر تابش خورشید، سموم و مواد شیمیایی از مزایای نوارهای تیپ هستند، جهت تهیه نوار آبیاری با کیفیت می توانید با مجموعه آبین پلاست که سال هاست در این زمینه فعال هستند در تماس باشید.
در اولین گام از روش اجرای آبیاری قطره‌ای می بایست نوع کشت و گیاه مشخص گردد، برای مثال زمین زراعی است و یا برای درختان و باغ قصد اجرای آن را دارید، سپس کارشناسان این حوزه با توجه به نیاز آبی گیاه، شرایط اقلیمی منطقه مورد نظر، نوع خاک، شیب محل و مساحت زیر کشت، بهترین نقشه و طرح را ارائه خواهند داد.روش اجرای آبیاری قطره‌ای را می توان شامل آماده کردن ایستگاه های پمپاژ، کنترل مرکزی و همچنین لوله ها و تجهیزات مربوط به آن دانست، در هنگام نصب آبیاری قطره‌ای می بایست به دقت تجهیزات را مورد بررسی قرار داد تا از کارکرد صحیح آن اطمینان حاصل شود، نوع تجهیزات بر اساس روش و طریقه آبیاری قطره‌ای تعیین می گردد.
انواع آبیاری قطره‌ای بسته به شرایط کشت قابل استفاده می باشند، در یک تقسیم بندی می توان بر اساس روش نصب آبیاری قطره‌ای آن را تقسیم بندی نمود به طوری که شامل دو نوع آبیاری قطره‌ای سطحی و زیر سطحی می باشد، طریقه آبیاری قطره‌ای زیر سطحی به این شکل است که لوله های جانبی در عمق 20 تا 50 سانتی متر خاک قرار می گیرند در حالی که در نوع سطحی لوله های باریک در سطح خاک قرار می گیرند.
تقسیم بندی دیگر انواع آبیاری قطره‌ای می توان بر اساس آرایش لوله ها انجام داد که در این تقسیم بندی انواع مختلفی وجود دارد، از جمله این موارد آرایش دوطرفه لوله ها است که برای هر ردیف کشت دو خط لوله قرار می گیرد و برای باغات می تواند مناسب باشد.
آرایش یک طرفه روشی است که تنها از یک خط لوله استفاده می شود و برای محصولات زراعی مناسب است، از دیگر انواع آبیاری قطره‌ای آرایش لوپ یا حلقه است که برای گیاهانی که نیاز آبی نسبتا بالایی دارند اجرا می گردد.
امروزه روش های جدید آبیاری قطره‌ای در دسترس است، از جمله جدیدترین سیستم آبیاری قطره‌ای می توان به آبیاری قطره‌ای اتوماتیک اشاره کرد.
آبیاری قطره‌ای اتوماتیک به صورت خودکار اجرا می گردد و نیاز به نیروی انسانی زیاد ندارد، تجهیزاتی مانند تایمر، شیر برقی و سنسورها در این سیستم به کار می رود.
جدیدترین سیستم آبیاری قطره‌ای با بهره گیری از فناوری امروزی توانسته این روش را ارتقاع دهد، به طوری که آبیاری قطره‌ای هوشمند در بسیاری از اراضی و مناطق کشور مورد استفاده قرار می گیرد.
آبیاری قطره‌ای هوشمند در ابعاد مختلف قابل استفاده است به طوری که می توان با استفاده از آن آبیاری فضاهای سبز کوچک را به آسانی انجام داد، و یا باغ ها و زمین های کشاورزی وسیع را با تجهیز به آبیاری قطره‌ای هوشمند به خوبی مدیریت نمود.
در برآورد هزینه آبیاری قطره‌ای اگر چه هزینه اولیه بالاتر خواهد بود، ولی در بلند مدت به دلیل کنترل بهتر و بازدهی بالاتر مقرون به صرف است، از طرفی با به کارگیری جدیدترین سیستم آبیاری قطره‌ای می توان به راحتی با دادن برنامه به سیستم در بازه های زمانی مشخص آبیاری قطره‌ای را انجام داد.
آبیاری قطره‌ای مزایای زیادی را به همراه دارد، از مزایای اصلی این روش می توان به مصرف بهینه آب اشاره کرد به طوری که در بین سایر روش های آبیاری بیشترین راندمان را به خود اختصاص داده است.
در آبیاری سنتی به دلیل جریان آب شستشو و فرسایش خاک بیشتر اتفاق می افتد، در حالی که در آبیاری قطره‌ای با توجه به این که آب با فشار کم در محدوده ریشه وارد می گردد، فرسایش خاک نیز کمتر می باشد.
امکان استفاده از کودهای محلول و کاهش هدر رفت آن در این سیستم از دیگر نکات مثبت است، از دیگر مزایای این روش می توان به توزیع یکنواخت آب بین محصولات اشاره کرد.
علاوه بر این از خدمات آبیاری قطره‌ای می توان در انواع زمین های شیب دار و مسطح استفاده نمود و حتی در زمین هایی که شکل نا منظمی نیز دارند قابل اجرا می باشد، از نظر نوع خاک نیز محدودیتی وجود ندارد.
از طرفی چون آب فقط در اطراف گیاه نفوذ می کند، رشد علف های هرز محدود می گردد و از این طریق مدیریت آن ها آسان تر می گردد، علاوه بر آن آفات و بیماری های گیاهی نیز کاهش خواهد یافت.
هر روشی در کنار محاسنی که دارد ممکن برخی معایب را نیز به همراه داشته باشد، یکی از معایب آبیاری قطره‌ای، هزینه اولیه بالای آن است، به طوری که برای محصولات با ارزش اقتصادی بالا به صرفه تر است.
از دیگر مشکلات این سیستم گرفتگی لوله ها و مسیرهای حرکت آب و قطره چکان ها است، این مشکل در صورتی ایجاد می گردد که فیلتراسیون به خوبی انجام نشود، از طرفی با توجه به کوچک بودن خروجی های آب، املاح و ذرات موجود در آب، در گذر زمان می تواند سبب بروز اختلال در آن گردد که در نتیجه دبی آب کاهش یافته و می تواند با توزیع غیر یکنواخت خساراتی را به همراه داشته باشد، از این رو توصیه می شود نسبت به تمیز کردن و حذف رسوبات دقت کافی را داشته باشید.
از دیگر مشکلات آبیاری قطره‌ای عدم توزیع یکنواخت آب در اراضی با شیب زیاد است، چرا که در این شرایط قطره چکان های پایین تر معمولا خروجی آب بیشتری خواهند داشت.
از دیگر معایب طریقه آبیاری قطره‌ای مشکل تجمع نمک است، به وسطه این روش آب تنها در محدوده ریشه جریان دارد و در سایر مناطق نمک تجمع می یابد و در صورت بارندگی این مواد به ناحیه ریشه وارد می گردند و می توانند در رشد گیاه اختلالاتی را ایجاد نمایند.
امروزه شرکت ها و مجموعه های بسیاری در زمینه ارائه خدمات آبیاری قطره ای فعالیت می کنند، کارشناسان متخصص در این زمینه می بایست بهترین نوع آبیاری قطره ای را با بررسی دقیق شرایط انتخاب نمایند.
انواع مختلف تجهیزات شامل پمپ ها، فیلترها، قطره چکان ها و غیره در دسترس هستند که با نظر کارشناسان می توانید بهترین نوع آبیاری قطره ای را با تجهیزات متناسب فراهم سازید، توصیه می کنیم در این زمینه به دانش و تجربه مفید شرکت ها توجه داشته باشید تا بهترین خدمات را دریافت نمایید.
مجموعه آبین پلاست از جمله فعالان در زمینه تجهیزات آبیاری قطره ای هستند، برای دریافت مشاوره می توانید با کارشناسان این مجموعه در تماس باشید.
هزینه سیستم آبیاری قطره‌ای نسبتا بالا است، ولی با وجود بازدهی بالای آن و ماندگاری طولانی مدتی که دارد، در دراز مدت می تواند مقرون به صرفه باشد و هزینه های مصرفی را کاهش داده و نیروی انسانی کمتری نیز نیاز دارد.
عوامل مختلفی در برآورد هزینه آّبیاری قطره ای نقش دارند، از جمله این موارد می بایست به مساحت زیر کشت اشاره کرد، همان طور که در بخش های قبل اشاره شد تجهیزات مختلفی در این نوع آبیاری مدرن به کار می رود و تنوع زیادی در این نوع تجهیزات وجود دارد، بسته به نوع تجهیزات و تعداد مورد نیاز آن هزینه سیستم آبیاری قطره‌ای متغیر خواهد بود.
در برآورد هزینه آبیاری قطره‌ای می بایست هزینه های کارشناسی و مبالغ صرف شده جهت تعمیرات و نگهداری این تجهیزات طی استفاده از آن را نیز در نظر داشته باشید.
رعایت برخی از نکات مهم هنگام آبیاری قطره‌ای می تواند در موفقیت بیشتر این سیستم موثر باشد، از جمله این موارد داشتن نقشه و طرح سیستم آبیاری می باشد، به طوری که با اطلاع دقیق از محل قرار گیری انواع تجهیزات، در صورت بروز مشکلات، رفع و ترمیم آن آسان تر خواهد بود و از این رو هزینه نگهداری کاهش می یابد.
از دیگر نکات مهم هنگام آبیاری قطره‌ای تنظیم دبی آب و فواصل آبیاری است، این موضوع به عوامل مختلفی وابسته است از جمله بافت خاک، شرایط اقلیمی، شیب زمین و نوع محصول کشت شده، به طوری که هر چه بافت خاک سبک تر باشد فواصل آبیاری کوتاه تر و دبی خروجی افزایش می یابد.
در انتخاب نوع و تعداد قطره چکان ها می بایست دقت کرد تا با محصولات کشت شده هماهنگ باشد، در صورت استفاده از این سیستم در باغات معمولا از چند قطره چکان برای هر درخت استفاده می شود تا توسعه ریشه به خوبی شکل گیرد.
در این مقاله با سیستم نوین آبیاری قطره ای آشنا شدیم و به نکات مهم هنگام آبیاری قطره ای پرداختیم، همان طور که اشاره شد اگر چه هزینه سیستم آبیاری قطره ای در ابتدا بالا است ولی با توجه به افزایش راندمان مصرف آب و تولیدات محصولات، در دراز مدت به صرفه خواهد بود، آبیاری قطره ای اتوماتیک را می توان از کاربردی ترین و بهترین روش آبیاری قطره ای دانست.
مجموعه آبین پلاست از جمله تولید کنندگان نوار تیپ با کیفیت در ایران است که از جمله موارد پر کاربرد در آبیاری قطره ای می باشد.
در برآورد هزینه های آبیاری قطره ای در دراز مدت با توجه به راندمان بالایی که دارد می توان اطمینان داشت که مقرون به صرفه است.
تجهیزات اصلی آبیاری قطره ای شامل پمپ، فیلترها، لوله های اصلی و فرعی، قطره چکان، سیستم بک واش، تانکر کود و شیرهای کنترل کننده می باشد.
از مزایای اصلی این سیستم، صرفه جویی در مصرف آب و افزایش راندمان تولید است، سهولت اجرا و مدیریت از دیگر مزیت های آن است.
